განგრძობადი კონფლიქტი და ვიეტნამის გაკვეთილები

THE AMERICAN SPECTATOR  აშშ

მარკ მოიარი

  ბაიდენის ადმინისტრაციამ უნდა განსაზღვროს ისეთი სტრატეგია, რომელიც უზრუნველყოფს ომის დასრულებას გარკვეული დათმობის ფასად და მან ზედმიწევნით უნდა მისდიოს მას

სხვადასხვა პოლიტიკური მრწამსის ამერიკელები, შიდა პრობლემების გამწვავების ფონზე, სულ უფრო სკეპტიკურად უყურებენ უკრაინის დახმარებას და კიევის ყველაზე მგზნებარე მხარდაჭერებსაც მოუწევთ დაუსაბუთონ საკუთარ ხალხს –  უკრაინის ფინანსური მხარდაჭერის მიზანშეწონილობა. უკრაინელები იბრძვიან მედგრად და პროფესიონალურად, ხოლო მათი დემოკრატია სჯობს რუსულ ავტოკრატიას, როგორც პრაქტიკული, ისე მორალური თვალსაზრისით, მაგრამ უმნიშვნელოვანესი კითხვები, ჯერ კიდევ პასუხგაუცემელია. შეიძლება თუ არა რუსეთმა, რომლის მოსახლეობა 3-ჯერ აღემატება უკრაინისას, საბოლოოდ მაინც გაიმარჯვოს, თუნდაც სისხლისგან დაცლილმა? რა დახმარებას მიიღებენ მხარეები მომავალ წელს? რა სახის არგუმენტები აიძულებს მოწინააღმდეგეებს, მიაღწიონ სამშვიდობო შეთანხმებას?

თეთრი სახლი, ბაიდენის მომხრეები კონგრესში და მათი მხარდამჭერი მედია, აგრძელებენ ადამიანების დარწმუნებას იმაში, რომ არსებობს პოზიტიური პერსპექტივა. მაგალითად პრეზიდენტმა ბაიდენმა ამასწინათ განაცხადა, რომ უკრაინა საკმარისად ძლიერია საიმისოდ, რომ დაიბრუნოს ყირიმი. დასავლური მედია კი გვიხატავს გამოფიტულ და დეზორგანიზებულ რუსულ არმიას. მიუხედავად ამისა, ორივე მხარის დანაკარგების სტატისტიკა, არ იძლევა ასეთი დამაიმედებელი პროგნოზების საფუძველს. რუსები ავლენენ პირვანდელი არაფროფესიონალიზმის კორექტირების ნიშნებს ისე, როგორც ეს იყო მეორე მსოფლიო ომში –  ვერმახტზე ისტორიული გამარჯვების დროს.

ისტორია გვკარნახობს, რომ ჩვენი ცოდნა თანამედროვე ომებზე, საუკეთესო შემთხვევაში არასრულია, ცუდ ვარიანტში კი, ის გვიბიძგებს არასწორი დასკვნებისკენ. ჩვენი მტრები და მოკავშირეები ყველანაირად ცდილობენ, რომ დაგვიმალონ საკუთარი ზრახვები, მათი ძლიერი და სუსტი მხარეები. 50 წლის შემდეგ, როცა უკან მოვიხედავთ, უთუოდ აღმოვაჩენთ, რომ ადმინისტრაციის მოხელეები, დაზვერვის ანალიტიკოსები, მეცნიერები და ჟურნალისტები, როგორ სცოდავნენ რუსეთ-უკრაინის ომის შესახებ დასკვნებში. ეს პირდაპირ არ უკავშირდება გაწეული დახმარების მოცულობას, მაგრამ საჭიროა განსაკუთრებული სიფხიზლე და მოულოდნელობებისადმი მზაობა.

ამის თვალსაჩინო მაგალითია ვიეტნამის ომი, რომელსაც დღემდე იკვლევენ. ახალი მონაცემები ააშკარავებს შეუსაბამობებს ჩვენს წარმოდგენაში, თუ როგორ ვაფასებდით მაშინდელ კონფლიქტს ათწლეულების განმავლობაში. აშშ-ში თვლიდნენ, რომ გადაჭარბებულად  ვაფასებდით მოწინააღმდეგის დანაკარგს და ჯეროვან პატივს არ ვივაგებდით იმ სამხედროთა თავგანწირვასა და მოთმინებას, რისი წყალობითაც, ეს უაზრო ომი, ამდენ ხანს გაგრძელდა. უკვე ვწერდი  წიგნში „უარყოფილი ტრიუმფი: ვიეტნამის ომი 1965-68 წლეში“, რომელმაც  დღის სინათლე ამა წლის 10 იანვარს იხილა, რომ ჩრდილოეთვიეტნამური წყაროები, ამგვარ ინტერპრეტაციას აქარწყლებს.

ამერიკული ინტერვენციის შედეგად,  ჩრდილოეთ ვიეტნამმა შემაძრწუნებელი ზიანი განიცადა. როგორც აშშ-ში მიიჩნევენ, მტრისთვის მიყენებული დარტყმა გადაჭარბებულად იქნა შეფასებული. მტრისთვის მიყენებული დარტყმა არასწორად იქნა შეფასებული თავად ვიეტნამელების მხრიდანაც. დანაკარგის მისაჩქმალად, ჩრდილოეთვიეტნამური ძალები, ჰანოის აწვდიდნენ ანგარიშებს, რომლებშიც გაზვიადებული იყო მათი წარმატება ბრძოლის ველზე. ამდენად ისინი უბიძგებდნენ ლიდერებს უაზრო წინააღმდეგობისკენ.

ჰანოიმ ეს, როგორც იქნა გააცნობიერა 1967 წელს.ის მიხვდა, რომ სამხრეთში განადგურებულმა 200-250 ათასი ჯარისკაცმა, ვერ დაასუსტა მოწინააღმდეგე. გამოიჩინა რა სულსწრაფობა, მან დაიწყო ტეტის შეტევა 1968 წლის იანვარში. ოპერაციის კატასტროფული შედეგი დიდი ხანია ადასტურებს, რომ ლინდონ ჯონსონის ადმინისტრაცია  ვერ აცნობიერებდა ჩრდილოეთ ვიეტნამში შექმნილ ვითარებას, უფრთხოდა რა ჩინეთის კონფლიქტში ჩართვას. პრეზიდენტმა   და თავდაცვის მინისტრმა რობერტ მაკნამარამ, სამოქალაქო ექსპერტების რეკომენდაციით, უარყვეს ამერიკელი გენერლების მოთხოვნა,  სახმელეთო ჯარები გადაესროლათ ლაოსსა და კამბოჯაში, რათა ჩაკეტილიყო მტრის მომარაგების მარშრუტები. ახლა კი ჩრდილოეთვიეტნამური, ჩინური და საბჭოთა წყაროებით ვიგებთ, რომ ამერიკელები მწარედ მოტყუვდნენ.

სამეთაურო შტაბების გაერთიანებულმა კომიტეტმა, მოუწოდა ჯონსონს უარი ეთქვა მაკნამარას წინადადებაზე დაბომბვის გაძლიერებისა  და კიდევ ერთი ძლიერი დარტყმის მიტანის შესახებ. მინისტრი ირწმუნებოდა, რომ მტერს გააჩნდა უზარმაზარი მატერიალურ-ტექნიკური პოტენციალი და ის გაუძლებდა დამატებით ცეცხლს. ჩრდილოეთ ვიეტნამური ანგარიშების თანახმად, ჰანოის არ გააჩნდა გამოუყენებელი რესურსები და მიწოდების დეფიციტის გამო, შეტევა რამდენიმეჯერ გადაიდო. ლოგისტიკის მოშლა მას გაუძნელებდა ოპერაციების ჩატარებას და გადაარჩენდა უამრავი ამერიკელის სიცოცხლეს. 1967 წელს ჯონსონმა დროებით გააძლიერა დაბომბვა, რათა შეესუსტებინა კრიტიკა, რომელიც ელოდა კონგრესის მოსმენებზე. დარტყმებით გადაიჭრა მომარაგების საკვანძო მარშრუტები ჩრდილოეთ ვიეტნამში და ამის შედეგად ჰანოი მასობრივი შიმშილის პირას აღმოჩნდა. იქ მომსახურე ერთ-ერთი ბრიტანელი დიპლომატი აღნიშნავდა, რომ  „ქვეყანა და მისი ხალხი, კრახის პირას იყო და ამ მდგომარეობის შელამაზება ვერ მოხერხდებოდა ვერანაირი შემაგულიანებელი მოწოდებებით“. მაგრამ ჯონსონმა და მაკნამარამ ვერ შეაფასეს პრობლემის აქტუალობა და შეწყვიტეს  ჩრდილოეთ ვიეტნამის  დაბომბვა, იმ იმედით, რომ შეძლებდნენ მოწინააღმდეგის ზავზე დაყოლიებას.

როცა ბაიდენის ადმინისტრაცია მოითხოვს უკრაინისთვის დამატებით დახმარებას, კონგრესმა უნდა გაითვალისწინოს ვიეტნამის გაკვეთილები და ეჭვის თვალით უნდა შეხედოს ამერიკულ და უკრაინულ სტრატეგიებს. საჭიროა ინფორმაციის დამოუკიდებელი წყაროების მოძიება, უნდა გამოიძახონ სხვადასხვა ჯგუფები – სამთავრობო ექსპერტები, სამხედროები და სამოქალაქო პირები. ადმინისტრაციამ უნდა გაითვალისწინოს რუსეთის პოტენციური სისუსტეები და  მან უნდა მისდიოს სტრატეგიას, რომელიც ყველაზე გამოსადეგი იქნები კონფლიქტის დასრულებისთვის – გარკვეული კომპრომისის სანაცვლოდ.