რით არის საშიში – ირანული უჩინარი უპილოტოები და რატომ არის ეს ცუდი ამბავი უკრაინისთვის

Military Watch Magazine  აშშ

როგორც ამერიკული დაზვერვა იტყობინება, მიუხედავად უკრაინაში წარმატებული მოქმედებისა, რუსი სამხედროები ცდილობენ საკუთარი პოზიციების გაძლიერებას – ირანული უპილოტოების საშუალებით. ირანი, გაეროს ასამბლეაზე, არ შეწინააღმდეგებია რუსი სამხედროების ქმედებათა დაგმობას, მაგრამ 2010-იანი წლებიდან მოყოლებული, ეს ქვეყნები მჭიდროდ თანამშრომლობენ – მათ შორის, სირიაში ამბოხებულების წინააღმდეგ მიმდინარე ოპერაციების ფარგლებში. რაკი ჩინეთი თავს იკავებს რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტის მონაწილე ორივე მხარისთვის იარაღის მიწოდებისგან, დასავლეთის გავლენის სფეროს მიღმა, რჩება 2 ქვეყანა, რომელსაც შეუძლია რუსული სამხედრო კამპანიის შეიარაღებით მხარდაჭერა, ესენია – ირანი და ჩრდილოეთ კორეა

მართალია ირანის სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსი, რუსეთისას ჩამორჩება განვითარების დონით, მაგრამ მის ძირითად ძალას, წარმოადგენს უპილოტო საფრენი აპარატები. ირანულმა უპილოტოებმა მასშტაბური საბრძოლო გამოცდა ჩააბარა სირიასა და ერაყში, შეასრულა ათასობით გაფრენა, მაგრამ იქ გამოიყენებოდა უფრო კონსერვატიული კონსტრუქციები და საუბარი არ იყო  სტელსის ტექნოლოგიებზე. ამ კონფლიქტებში, ძირითადად წარმოდგენილი იყო Shahed 129 – ამერიკული Predator-ისა და  ჩინური  Wing Loong II-ის ანალოგი. რუსეთი კი აქცენტს, დიდ და ძვირადღირებულ გამანადგურებლებზე აკეთებს და მსუბუქი ან საშუალო სიმძლავრის ხომალდები (რომელთაც შეუძლიათ მტერზე ზუსტი იერიშის მიტანა), მას სულ თითზე ჩამოსათვლელი აქვს. ასე რომ, უფრო იაფი უპილოტოების მოპოვება, თანაც გაფართოებული შესაძლებლობებით, მნიშვნელოვნად გააძლიერებდა რუსეთის საჰაერო კომპონენტს.

მაღალეფექტიანი უჩინარი უპილოტოების გამოყენების საბრძოლო გამოცდილება, ირანს სხვა ქვეყნებზე მეტი აქვს – მიუხედავად იმისა, რომ თანაზომად არსენალს ფლობენ – აშშ და ჩინეთი… და თუ აღნიშნული აპარატები, სათანადო წვრთნასთან ერთობლიობაში, მიეწოდა რუსეთს, ეს ფაქტორი გარდამტეხ გავლენას მოახდენს უკრაინის სამხედრო თეატრზე. ტექნიკის სირთულიდან გამომდინარე, არაა გამორიცხული ოპერაციებში ირანელი ოპერატორების ჩართვა – იმის მსგავსად, როგორც საბჭოთა რუსეთი გზავნიდა სპეციალისტებს მთელ მსოფლიოში მოკავშირეების დასახმარებლად, დაწყებული 1950 წლების ჩინეთიდან, დამთავრებული  ლიბიით (1980 წელი). 2010 წლიდან მოყოლებული, ირანმა მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია უპილოტოების შემუშავების სფეროში.

თავის დროზე, წარმატებული ელექტრონული იერიშით, მან ჩამოაგდო  ცსს-ს მართული Lockheed Martin RQ-170 Sentinel-ი. ამით თეირანმა ხელთ იგდო მისი მაკომპლექტებლები, რის საფუძველზეც გამოუშვა უჩინარი აპარატების მთელი სერია. იმხანად, RQ-170, შეიძლება ითქვას, ყველაზე შეუმჩნეველი უპილოტო იყო მთელ მსოფლიოში. ირანული წყაროები ირწმუნებიან, რომ მათი სამამულო ნიმუშები, ამერიკულზე უკეთესია. სწორედ RQ-170-ის ბაზაზე, გამოვიდა უპილოტო-მზვერავი Saegheh-ი და მოიერიშე Shahed 171-ი.

პირველმა მათგანმა, თავისი ეფექტიანობა დაამტკიცა მაშინ, როცა 2018 წლის თებერვალში, შეაღწია ისრაელის საჰაერო სივრცეში – ზონაში, რომელიც ჩვენ პლანეტაზე ყველაზე მეტად დაქსელილია საჰაერო თავდაცვის საშუალებებით. აპარატი წარმატებით დაუძვრა ამერიკული წარმოების Patriot-ის რაკეტებს და ახლო მანძილიდან საარტილერიო ცეცხლით  ძლივს ჩამოაგდეს – ანუ მაშინ, როცა მისი შენიღბვა უკვე ვეღარ ხერხდებოდა. მოსადის ყოფილმა შეფმა დანი იატომმა, ამის შესახებ განაცხადა: „ეს იყო რთული ოპერაცია. აპარატი იმ ამერიკული ანალოგის ზუსტი ასლია, რომელიც ირანმა თავის ტერიტორიაზე ჩამოაგდო. ის, სადმე მაღლა, ისრაელის ცაში რომ  აგვეფეთქებინა, ვერც დავადგენდით მის  ირანულ წარმოშობას.“

მას შემდეგ, რაც 2020 წელს, გაერომ ირანისთვის იარაღის მიწოდებაზე ემბარგო მოხსნა,  ამ ქვეყნისთვის შეიარაღების ექსპორტი – კანონიერი გახდა. თუმცა მოსკოვის მხრიდან ირანული ტექნიკის შეძენა, საკუთარი სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსის პრესტიჟზე დარტყმა იქნება. არ არის გამორიცხული, რომ ირანული ტექნოლოგიების მოპოვების შემთხვევაში, რუსებმა საკუთარი შეიმუშაონ – სიტუაცია მოგვაგონებს 2009 წელს,  ისრაელსა და რუსეთს შორის დადებული ხელშეკრულების პერიოდს. თეორიულად, რუსეთს შეუძლია, საფასური ირანისთვის თავისი ტექნიკის მიწოდებით დაფაროს – რამდენადაც თეირანის შეიარაღება რიგი მიმართულებებით რამდენიმე ათწლეულით ჩამორჩენილია. უპირველესად ეს ითქმის ავიაციასა  და ჯავშანტექნიკაზე.

არსებობს ინფორმაცია, რომ ირანს აინტერესებს საჰაერო თავდაცვის სისტემა – С-400, გამანადგურებლები  Су-30СМ-ი და  Су-35, ასევე სანაპირო დაცვის კომპლექსი – „ბასტიონი“. ახალმა ირანულმა სტელს-უპილოტოებმა, პირველ რიგში  Shahed 181-მა და Shahed 191-მა, შეიძლება განსაკუთრებული პრობლემები შეუქმნას უკრაინის საჰაერო თავდაცვას, რომელიც გაცილებით ნაკლები სიხშირისა და ტექნიკური გამართულობისაა, ვიდრე ისრაელის.

სადღეისოდ ირანი ერთადერთი ქვეყანაა, რომელმაც უჩინარი უპილოტოები – ბრძოლაში გამოსცადა და მის ნოუ ჰაუ-ტექნოლოგიებზე  რუსეთის მხრიდან წვდომამ, შეიძლება შეცვალოს კონფლიქტის მიმდინარეობა, ასევე გააძლიერის რუსეთის პოზიციები მოწინააღმდეგეებთან დაპირისპირებაში. და ბოლოს, ამ ნაბიჯმა შეიძლება გაზარდოს ირანული უპილოტოების პრესტიჟი და მათი შეძენის ინტერესი გაუღვივოს უცხოელებს.