როალდ დალი – ვოუქ-თვალთმაქცობისა და ,,ნეთფლიქს’’-ის მორიგი მსხვერპლი?

Causeur  საფრანგეთი

ბლანშ დე მერიმე

1990 წელს გარდაცვლილი ბრიტანელი მწერლის წიგნებში, ფრაზები, სადაც ავტორი ახსენებდა წონას, ფსიქიკურ ჯანმრთელობას, სქესს და რასას, შეცვალეს. თურმე, ასე შეიძლება შეილახოს ზოგიერთი მკითხველის გრძნობები. დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრის – რიში სუნაკის პრესმდივანმა, გუშინ განაცხადა, რომ ,,ავტორის ორიგინალური ტექსტი უმჯობესია შენარჩუნდეს, ვიდრე მოხდეს – მისი რეტუშირება.’’ ,,როცა საქმე ეხება წლების წინ დაწერილ წიგნებს, არაფერია უჩვეულო, რომ გადაიხედოს მასში გამოყენებული ლექსიკა’’ – ამბობენ Roald Dahl Story Company-ში, რომელმაც დახმარებისთვის მიმართა ორგანიზაცია – Inclusive Minds-ს. საოცარია, რომ ეს ,,გადახედვა’’, დაემთხვა იმ ფაქტს, რომ  Netflix-მა შეისყიდა საბავშვო ავტორის წიგნების გამოცემის უფლება

ყოველივე მხოლოდ დასაწყისია, ის გრძელდება და გაგრძელდება სამომავლოდაც…კარგია, კარგი… ,,არა ეს მიუღებელია, მოთქვამენ ლიტერატურის მოყვარულები, რომლებიც თვლიან, რომ თხზულება უნდა შენარჩუნდეს იმ სახით, როგორადაც ის ჩაიფიქრეს, შექმნეს, დაწერეს… მაგრამ უკვე მერამდენედ იმარჯვებს რევიზიონიზმი და პოლიტკორექტული ვოუქიზმი. ამჯერად ამას ემსხვერპლა არქეტიპული, დაუძინებელი მტერი ვოუქ-იდეგოლოგიისა,  ჭარმაგი მამაკაცი,   დიდებული ბრიტანელი მწერალი როალდ დალი, რომელიც 30 წლის წინ გარდაიცვალა. ვისი უნდა გვეშინოდეს, იმ კაცის მოთხრობების, რომელიც ცხოვრებაში მართლაც არ იყო ანგელოზი, თუ მათი, ვინც მისი შემოქმედების რევიზია განიზრახა.

               ,,კულტურის ანულირების’’ წისქვილი, მთელი ძალით ფქვავს

დოგმატური ანტირასიზმის სასარგებლოდ, უკვე სახელი უცვალეს აგატა კრისტის დეტექტივს – ,,ათი პატარა ზანგი’’ და მას ,,ისინი იყვნენ ათნი ’’ უწოდეს. კინოფილმი ,,ქარწაღებულნი’’ მოხსნეს პლატფორმიდან HBO Max-იდან და გააქრეს GRAND REX-ის პოსტერიდან საფრანგეთში. თურმე ნუ იტყვით, ზოგიერთი გამონათქვამი, რომელიც გვხვდება XX საუკუნის პირველ ნახევარში შექმნილ ფილმში, არ შეესაბამება 80 წლის შემდეგ გამოგონილ ,,ანტირასისტულ’’ სტანდარტებს! უოლტ დისნეის ზოგიერთი კლასიკური ნაწარმოები ,, Aristochats’’-იდან დაწყებული, „პიტერ პენით“ და ,,ლედი და მაწანწალებით’’ დამთავრებული, უკვე ,,აღჭურვილია“ სხვადასხვა განმარტებებით. აღმოჩნდა, რომ ამ ფილმებში შეიძლება შეგხვდეთ პოტენციურად (!) ,,რასისტული’’ და ,,სექსისტური’’ სცენები. ისინი ჯერ არ შეტანილა აკრძალულთა სიაში, მაგრამ მათ სანახავად ბავშვებს სჭირდებათ მშობლების თანხმობა. როცა მძინარე ფიფქიას კეთილი პრინცი კოცნის, თურმე ეს არის „ ქალზე ძალადობის კულტურის წახალისება.’’ რაც შეეხება შვიდ ჯუჯას, ახალ ვერსიაში ის შეიცვლება შვიდი ჯადოსნური არსებით, რათა თავიდან ავიცილოთ ბრალდება – ნანოფობიაში ( ჯუჯა ადამიანების მიმართ ზიზღი). ყველა ეს ნაწარმოები გაატარეს ,,კულტურის ანულირების წისქვილში.’’ ის ფქვავს ყველაფერს, რამაც შეიძლება შეურაცხყოს სექსუალური და რასობრივი უმცირესობების გრძნობები.

თუ ასე გაგრძელდა ეს შეეხება მთელ ჩვენს ლიტერატურას. ვოუქიზმის ძირითადი პრინციპი ხომ ისაა, რომ წარსულის ენა შეიძლება იყოს სექსისტური, რასისტული ან ელგებეტეფობიური, რადგან მომდინარეობს დასავლური საზოგადოებიდან, რომელიც შექმნეს საძაგელმა 50 წელს გადაცილებულმა თეთრკანიანმა მამრებმა და მათმა თანამეინახეებმა სოციუმის სხვა ფენებიდან. ამდენად, აუცილებელია ის შეიცვალოს ნეიტრალური, მეამბოხე პოლიტკორექტულობის პრინციპების შესაბამისი თხრობით,  ეს თურმე მთელი არსით ემსახურება მრავალფეროვნებას.

ლიტერატურა თუ მორალის გაკვეთილი?

და აი, დადგა როალდ დალის ნაწარმოებთა ჯერი და ის უნდა წარდგეს შეურაცხყოფილი უმცირესობის სამსჯავროს წინაშე. ბრიტანული გაზეთი Daily Telegraph-ი, ეს-ესაა იუწყება, რომ ზოგიერთი მონაკვეთი, სადაც მოხსენიებული იყო წონა, ფსიქიკური ჯანმრთელობა, სქესი და რასა, ამოიღეს და სახეცვლილად არის წარმოდგენილი დალის წიგნებში. კანონგარეშედ გამოცხადდა ზედსართავი სახელები ,,მსუქანი’’ და ,,მახინჯი.’’ ისინი ზედმეტად შეფასებითია. როდესაც ნაწარმოებში გაკრთება რაიმე კრიტიკული მინიშნება  რომელიმე ქალის შესახებ, ამას უნდა დაერთოს განმარტებითი კომენტარი. ასე მაგალითად, თუ როალდ დალის საბავშვო რომანში – ,,წმინდა ალქაჯები,’’ ,,კუდიანების ტომის’’ წარმომადგენლები ორიგინალში მელოტები არიან და ატარებენ პარიკს, ახლა ამ ტექსტს უნდა დაერთოს ფარისევლური განმარტება: ,,არსებობს მრავალი მიზეზი, თუ რატომ ატარებენ ქალები პარიკს და ამაში განსაკუთრებული არაფერია.’’

ამ ცბიერი რევიზიონიზმის მიზნის ხორცშესხმისთვის, გამოცემამ მიმართა ე.წ. „ინკლუზიურობის ენთუზიასტების’’ ასოციაციას, რომლის მთავარ მისიას წარმოადგენს – მრავალფეროვნების განმტკიცებისთვის, კავშირების გაბმა გამომცემლობებსა და ,,მრავალფეროვნების’’ მოციქულთა შორის. თავის საიტზე, ეს საშიში ორგანიზაცია განმარტავს, რომ არ აპირებს ძველი წიგნების გადაწერას, მაგრამ აღიარებს, რომ დაკავებულია აუთენტურობისა და ინკლუზიურობის მხარდაჭერით საბავშვო ლიტერატურაში.

                                                მძლავრი შეტევა

ფაქტი ფაქტად რჩება: როალდ დალის ზოგიერთი პერსონაჟის ფიზიკური მახასიათებლების ,,გადაშლა“, აკნინებს ავტორის სტილს, შემოქმედებით ძალას აცლის მის თხზულებებს, მინავლებულია ზემოქმედებაც, როგორც პატარების, ისე უფროსების წარმოსახვაზე. ჰიპერბოლიზაცია – სტილისტური ხერხია, რომელიც გვიბიძგებს, დროებით დავტოვოთ ყოფითი რეალობა და გადავეშვათ ფანტაზიის სამყაროში. ხასიათსა და ფიზიკურ მახასიათებლებზე აქცენტირება აღმატებითი ხარისხის ზედსართავებით, ავტორს შესაძლებლობას აძლევს, ბავშვებს უკეთ გააცნოს თავისი პერსონაჟები.

ჩვენი პოლიტკორექტული წყვდიადის მოციქულები, რომელთაც თავისი ქმედების გამო, ადრე  საცინლად აიგდებდნენ, დღეს ლიტერატურას ავსებენ უსახური და უაზრო ისტორიებით, უსიცოცხლო და უინტერესო პერსონაჟებით. ხვალ ამ პერსონაჟებს ემოციებსაც აუკრძალავენ! ვოუქისტები პირველ რიგში თავს ესხმიან ლიტერატურას, რადგან ის აღწერს სამყაროს მთელ სიმახინჯეს, ძალადობასა და ბოროტებას, მოგვითხრობს წარსულსა და ადამიანის სულზე. შესაბამისად უპირისპირდება მორალისტურ ხედვებს.

უნდა გვეშინოდეს თუ არა იმისა, რომ გიგანტები და კაციჭამიები ზღაპრიდან ,,ჯეკი და ჯადოსნური ლობიო’’ ან ღორმუცელები და ქარაფშუტები ,,გარგანტუა და პანტაგრუელი’’-დან, ერთ მშვენიერ დღეს გაქრებიან? პოლიტკორექტულობის სახელით აიკრძალება ლაფონტენის იგავ-არაკები? „ცოტაოდენი სისულელე, ზეცით მოვლენილი, აი, მარილი კაცობრიობისა’’, ამბობს მისტერ ვონკა ფილმში – ,,ჩარლი და დიდი შუშის ლიფტი.’’  გამომცემლობების – Penguin Publishing-ისა და Roald Dahl Story Company-ის სკანდალურ გადაწყვეტილებას, მოახდინონ ავტორის ნაწარმოებთა რედაქტირება, ძალზე ცუდი სუნი ასდის.