რადიოს მოკლე ისტორია, რადიოკავშირის სახეობები
წინამორბედ პუბლიკაციებში ჩვენ განვიხილეთ ელ.აგნიტური ტალღის მახასიათებლები, დავახარისხეთ ელ.მაგნიტური ტალღების სიხშირეები, რომლებზეც მუშაობს თანამედროვე ტექნოლოგიები და დროა განვიხილოთ მობილური კავშირის ტექნოლოგიები, რომლებიც დაფუძნებულია ელ.ტალღის თვისებების პრინციპზე.
ადრინდელი რადიოს ისტორია წარმოადგენს იმ ტექნოლოგიის ინსტრუმენტების შექმნის ისტორიას, რომლებიც იყენებს რადიოტალღებს.
რადიოს ისტორია იწყება ე.წ „უსადენო ტელეგრაფიის „ გამოყენებით, რომელსაც ჩვენ მივყევართ თანამედროვე რადიომაუწყებლობამდე.
სიტყვა რადიო ლათინურად ნიშნავს გამოსხივებას ყველა მიმართულებით, სიტყვა რადიუსი კი ნიშნავს სხივს. ამ სიტყვის გამოყენების ისტორიას ექუთვნის ინგლისელ ქიმიკოსს უილიამ კრუკს (1873) რადიოს გამოგონებამდე 20 წლით ადრე. ეს მეცნიერი არ აწაროებდა კვლევებს, არავითარ ექსპერიმენტებს ამ მიმართულებით, იყო ასევე მწერალი, რომელიც თვლიდა, რომ ადამიანის ტვინს შეუძლია დაამყაროს უკონტაქტო ბიოლოგიური კავშირები. 1892 წელს ერთ-ერთ სამეცნიერო გამოცემაში მომავლის სისტემების აღწერისას მან ფართოდ გამოიყენა ტერმინი რადიო, ხოლო ტერმინები გენერაცია, დიაპაზონი, მგრძნობიარობა, სულ მალე შემოვიდა ფართო გამოყენებაში.
1910 წლამდე მეცნიერები თავის კვლევებში იყენებდნენ ტერმინს უსადენო კავშირგაბმულობა.
გადმამცემ მხარეს (რადიოგადამცემზე) ფორმირდება გარკვეული სიხშირის სიგნალი რომელსაც ვეძახით ძირითად სიგნალს (მზიდი სიგნალი), მასზე „ იდება“ ე.წ. საინფორმაციო სიგნალი (ხმა, რომელიც უნდა გადავცეთ. ბგერითი სიგნალი, რომლისგარდაქმნა ( მოდულაცია ) )ხდება ელექტრო ტალღის სიგნალად, ანუ ძირითადი სიგნალის მოდულაცია ინფორმაციული არხით. მოდულირებული სიგნალი გამოისხივება გადამცემი ანტენის საშუალებით რადიოტალღების სახით.
მიმღებ მხარეს მიმღები ანტენების საშუალებით, ხდება მოდულირებული სიგნალის მიღება, რომელსაც შემდეგ სპეციალური ფილტრების მეშვეობით გამოყოფს ანტენაზე მიღებული ელ.ტალღების,, სხვა გადამცემი საშუალებების ერთობლიობიდან კონკრეტულ სიხშირეზე მომუშავე მოდულირებულ სიგნალს, ხოლო დეტექტორი გარდაქმნის ისევ ხმოვან ბგერებში. მუშაობის ამ პრინციპს ეწოდება ამპლიტუდური მოდულაცია.
დაბალი სიხშირეები (სიხსრეები სადაც ტალღის სიგრძე არის 1 კმ-დან 10 კმ -მდე)
რადიომაუწყებლობა და ტელევიზია იყენებს შემდეგ დიაპაზონს:
ზეგრელი ტალღები-მერიამეტრიული
გრძელი ტალღები (კილომეტრიული)
საშუალო ტალღები (გექტამეტრიული)
მოკლე ტალღები (დეკამეტრიული)
ულტრა მოკლე ტალღები -მაღალ სიხშირიანი ტალღები, რომელის სიგრძე 10 მეტრზე ნაკლებია.
დიაპაზონიდან გამომდინარე, რადიოტალღებს აქვს სხვადასხვა თავისებურება და გავრცელების კანონეები:
დედამიწის იონოსფერო ძლიერად შთანთქავს გრძელ ტალღებს. ძირითადი გამოყენება აქვს ე.წ. დედამიწასთან ახლო მყოფ ტალღებს, რომელიც ვრცელდება დედამიწის ზედაპირის გასწვრივ. მათი ინტენსიობა გადამცემიდან დაშორებისას სწრაფად მცირდება.
ზეგრძელი ტალღები- ძლიერად შთაინთქმება იონოსფეროს მიერ დღისით, და მოქმედების რაიონი გაისაზღვრება დედამიწის სიახლოვეს . საღამოთი კარგად აირეკვლება იონოსფეროსგან და მოქმედების რაიონს განსაზღვრავს არეკლილი ტალღა.
მოკლე ტალღები ვრცელდება ძირითადად იონოსფეროდან არეკვლისას, აქედან გამომდინარე გადამცემს სიახლოეს მდებარეობს ე.წ. რადიოსიჩუმის ზონა. დღისით კარგად ვრცელდება 30 მეგაჰერცის სიხშირის ტალღები, ხოლო საღამოთი- უფრო გრძელი 3 მეგაჰერცის სიხშირის ტალღები.
ულტრა მოკლე ტალღები ვრცელდება წრფივად და არ აირეკლება იონოსფეროდან, მაგრამ დადგენილი პირობების შემთხვევაში, კარგად ვრცელდება დედამიწის ზედაპირის გასწვრივ, კარგად უვლის დაბრკოლებეს და აქვთ შეღწევადობის კარგი მაჩვენებელი.
ზემაღალი სიხსშირის ტალღები ვერ უვლის დაბრკოლებეს, ვრცელდება მხოლოდ პირდაპირი ხედვის ფარგლებში, გამოიყენება უსადენო კომიუტერულ ქსელებში („WiFI”) , მობილურ კავშირგაბმულობაში.
რადიოტალღები კარგად ვრცელდება ატმოსფეროში და ვაკუუმში. დედამიწის ქერქი და წყალი მათთვის გამჭვირვალე არაა, მაგრამ ე.წ. დიფრაქციის და არეკვლის ეფექტების გამოყენებით არსებობს საშუალება ისეთი ორი წერტილი დავაკავშიროთ ერთმანეთ, რომელთა შორის არ არსებობს პირდაპირი ხედვან და ერთმანეთისგან დიდი მანძილით არიან დაშორებული.
რადიოტალღების გავრცელება გადამცემიდან მიმღებამდე შესაძლებელია რამოდენიმე გზით ერთდროულად.
სამოქალაქო რადიოკავშირგაბმულობა:
სამოქალაქო რადიოკავსირგაბმულობისთვის მიღებული შეთანხმებებით ითვლება:
27 მეგაჰერცი (სი-ბი CB “Citizen Band”)-სამოქალაქო დიაპაზონი, სადაც გადამცემის სიმძლავრე არის 10 ვატი.
433 მეგაჰერცი (ელ-პი-დი LPD “Low Power Device” დაბალი სიმძლავრის მოწყობილობები) გამოყოფილია 69 არხი რაციებისთვის, სადაც გადამცემის სიმძლავრე წარმოადგენს 0,1 ვატი.
466 მეგაჰერცი (პი-ემ-ერ PMR “Personal Mobile Radio”, პერსონალური მობილური რადიო-გამოყოფილია 8 არხი რაციებისთვის, სადაც გადამცემის სიმძლავრე წარმოადგენს 0,5 ვატი.
სამოყვარულო რადიოკავშირგაბმულობა.
წარმოადგენს ე.წ.“ ჰობბი“-ს, რ რაომელიც განისაზღვრება ამ საქმიანობისთვის გამოყოფილი რადიოსიხშირეების ფარგლებში, მაგ:
სამოყვარულო რადიო გადამცემ-მიმღებ აპარატურის და ანტენების კონსტრუირება.
სხვადასხვა რადიოშეჯიბრში მიღების მონაწილეობა (რადიოსპორტი)
რადიო-ძიება და რადიო კავშირის დამყარება სხვა სამუყვარულო რადიოსადგურებთან, რომლებიც ერთმანეთისგან დაშორებული ადგილებიდან მუშაობს (DXing).
სხვადასხვა ტიპის გამოსხივებებთან მუშაობა.( ტელეგრაფია, ტელეფონია, ციფრული კავშირი)
ულტრა მოკე დიააზონში კავშირგაბმულობა, როდესაც ამრეკვლავ სხეულს წარმოადგენს მთვარე (EME), პოლარლი ნათების ზონებიდან „Avrora” და მეტეორიტთა ნაკადისგან, რადიომოყვარულთა სადგურებიდან რეტლრანსლაციისას.
დაბალი სიმძლავრის რადიოგადამცემებთან მუშაობა (QRP).
რადიოექსპედიციებში მონაწილეობა- ეთერში გასვლა პლანეტის რთული და მიუღწეველი ადგილებიდან.
სამუყვარულო კომიუტერულ ქსელში AMPRNET კავშირი უზრუნველყოფილია სამოყვარულო გადამცემებით.