The National Interest, აშშ
დესმონდ ლეჩმენი
ევროზონაში არსებული ეკონომიკური სისუსტის გახანგრძლივება ძლიერ წინაღობას შეუქმნის ეკონომიკის აღდგენას მთელ მსოფლიოში. ეკონომიკის დამუხრუჭებისთვის ხელის შემწყობი უმთავრესი ფაქტორი ევროზონის საექსპორტო საქონელზე მნიშვნელოვნად შემცირებული მოთხოვნა იქნება. დანარჩენი მსოფლიო ვეღარ შეძლებს დასუსტებული შიდა მოთხოვნის კომპენსირებას ევროზონაში ექსპორტის გაზრდით.
ევროზონის ეკონომიკა ერთ-ერთია იმ ეკონომიკებიდან, რომელიც კორონავირუსის ეპიდემიამ ყველაზე მეტად დააზარალა. ეს სერიოზული საზრუნავია დანარჩენი მსოფლიოს ეკონომიკისთვის. ევროზონის ეკონომიკურ გასაჭირს შეუძლია, არა მხოლოდ სერიოზული პრობლემა შეუქმნას ექსპორტზე მოთხოვნას მსოფლიოში, არამედ იქონიოს მნიშვნელოვანი უაროფითი გარეგანი ეფექტები მსოფლიოს ფინანსურ სისტემასა და ღია საერთაშორისო სავაჭრო სისტემის შენარჩუნების პერსპექტივაზე.
ევროზონის ეკონომიკა არ არის ტიპიური უცხო ქვეყნის ეკონომიკა. დაახლოებით 18 ტრილიონი დოლარის მოცულობის მთლიანი შიდა პროდუქტით, ის მხოლოდ 10 პროცენტით ჩამოუვარდება შეერთებული შტატების ეკონომიკას. ის, აგრეთვე, შეადგენს მსოფლიო ეკონომიკის 15 პროცენტს და გააჩნია მნიშვნელოვანი წილი ექსპორტზე არსებულ მოთხოვნაზე მსოფლიოში.
ევროზონის ეკონომიკური გასაჭირის ერთ-ერთი მაჩვენებელი ის ფაქტია, რომ ევროპის ცენტრალური ბანკის (ECB) ამჟამინდელი გაანგარიშებით, 2020 წლის განმავლობაში, ევროზონის ეკონომიკა საგანგაშო მაჩვენებლით – 8-დან 12 პროცენტამდე შეიკუმშება. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი კლებაა მოსალოდნელი ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა იტალია და ესპანეთი, სადაც ტურისტული სექტორი დიდია. თუ ეს მოლოდინები გამართლდა, ევროზონის ეკონომიკური ვარდნა სამჯერ დიდი იქნება, ვიდრე 2008-2009 წლების დიდი რეცესიის პერიოდში. ის ასევე ერთნახევარჯერ დიდი იქნება 6%-იან ვარდნაზე, რომელიც შეერთებულ შტატებშია მოსალოდნელი 2020 წელს.
2008-2009 წლის ეკონომიკური რეცესიის შემდგომ, ევროზონის ეკონომიკამ აჩვენა, რომ მისი აღდგენა ნელი ტემპით მიმდინარეობს. ევროზონით შებოჭილ ცალკეულ ქვეყნებს არ გააჩნდათ დამოუკიდებელი მონეტარული, ან გაცვლითი კურსის პოლიტიკა, რომ საკუთარი ეკონომიკა საჭირო დახმარებით უზრუნველეყოთ. ამავდროულად, დიდი სახელმწიფო ვალებით დამძიმებულ, ევროზონის ეკონომიკის პერიფერიაში მყოფ ქვეყნებს არ გააჩნდათ საკმარისი ფისკალური მოქნილობა, რომ ბიუჯეტის მასტიმულირებელ პოლიტიკაში ჩართულიყვნენ. სამწუხაროდ, როგორც ჩანს, სწორედ იგივე ფაქტორები გაურთულებს ევროზონის ეკონომიკას კორონავირუსით გამოწვეული ეკონომიკური რეცესიისგან სწრაფი გამოჯანმრთელების პროცესს.
ევროზონაში არსებული ეკონომიკური სისუსტის გახანგრძლივება ძლიერ წინაღობას შეუქმნის ეკონომიკის აღდგენას მთელ მსოფლიოში. ეკონომიკის დამუხრუჭებისთვის ხელის შემწყობი უმთავრესი ფაქტორი ევროზონის საექსპორტო საქონელზე მნიშვნელოვნად შემცირებული მოთხოვნა იქნება. დანარჩენი მსოფლიო ვეღარ შეძლებს დასუსტებული შიდა მოთხოვნის კომპენსირებას ევროზონაში ექსპორტის გაზრდით.
კიდევ უფრო შემაშფოთებელი ფაქტორი, რომლითაც ევროპის ეკონომიკამ შეიძლება იმოქმედოს დანარჩენი მსოფლიოს ეკონომიკაზე, არის მისი შესაძლო გავლენა მსოფლიოს ფინანსური სისტემის გამართულობაზე. ეს განსაკუთრებით დიდ მნიშვნელობას იძენს, თუ გავითვალისწინებთ ევროპული ბანკების დიდ ზომასა და დომინანტურ როლს, რომელსაც ისინი ასრულებენ ევროპული კრედიტის შუამდგომლობაში.
2008-2009 წლების დიდი ეკონომიკური რეცესიის კიდევ ერთი შედეგი იყო უმოქმედო სესხების პიკი ევროპის ბანკებში. იქიდან გამომდინარე, რომ ევროზონაში ახლა უფრო ღრმა რეცესიაა მოსალოდნელი, კიდევ უფრო ძლიერ პიკს უნდა ველოდოთ ევროპული უმოქმედო ვალებისგან, ვიდრე წინა ჯერზე.
ზემოთ აღნიშნული, შესაძლოა, განსაკუთრებით დიდ პრობლემად იქცეს იტალიური ბანკებისთვის, იმის გათვალისწინებით, თუ რამდენად ძლიერი რეცესიაა მოსალოდნელი იტალიაში და ასევე, იმის გამო, რომ იტალიური ბანკების საბუღალტრო ანგარიშები უკვე ისედაც ჭარბადაა დახუნძლული იტალიის სახელმწიფო ობლიგაციებით. ლოგიკურია, რომ მსოფლიოს არამყარ ფინანსურ სისტემას ახლა ყველაზე ნაკლებად სჭირდება იტალიის 4 ტრილიონ დოლარიანი საბანკო სისტემის სრულმასშტაბიანი კრიზისია.
ევროპის ეკონომიკური სისუსტის გახანგრძლივებამ, შესაძლოა, აგრეთვე, ბუნდოვანი გახადოს გრძელვადიანი მსოფლიო ეკონომიკური ხედვა და მეტად გააღრმავებს დღეისთვის არსებული დეგლობალიზაციის ტენდენცია. ჯერ კიდევ კორონავირუსამდე, უკვე არსებობდა გარკვეული დაძაბულობა სავაჭრო საკითხებზე შეერთებულ შტატებსა და გერმანიას შორის. აშშ ამტკიცებდა, რომ გერმანიის საგარეო ბალანსის მატება, მთლიანი შიდა პროდუქტის თითქმის 8%-ის ოდენობით, გადაჭარბებული იყო და რომ ის ევროს იმ მიზნით იყენებდა, რომ ხელოვნურად შეენარჩუნებინა მისი დაბალი კურსი.
თუ გავითვალისწინებთ, რომ ევროპის ეკონომიკას მეტად გაუჭირდება აშშ-ს ეკონომიკასთან შედარებით, ლოგიკურია, ველოდოთ, რომ ევროპის ცენტრალური ბანკი უფრო თავისუფალ მონეტარულ პოლიტიკას შეინარჩუნებს, ვიდრე ფედერალური სარეზერვო სისტემა. ეს, სავარაუდოდ, დაასუსტებს ევროს, აშშ-ის დოლართან მიმართებაში და გაზრდის შეერთებული შტატების უკმაყოფილებას ევროპული ვალუტის მეტისმეტად დაბალი კურსის გამო. გარდა ამისა, ევროპის ეკონომიკის შენელებული ზრდა აშშ-სთან შედარებით, მოსალოდნელია, რომ მეტად გაზრდის ევროპის საგადასახდელო ბალანსის პროფიციტს, რაც მხოლოდ და მხოლოდ გააღრმავებს აშშ-გერმანიის სავაჭრო დაძაბულობას. გამომდინარე იქიდან, რომ შეერთებული შტატები უკვე ჩართულია სავაჭრო ომში ჩინეთთან, მართებულია ვიფიქროთ, რომ ახლა მსოფლიოს ყველაზე ნაკლებად აშშ-გერმანიის სავაჭრო ომი სჭირდება.
2008 წლის სექტემბერში, აშშ-ს შედარებით მცირე საინვესტიციო ბანკის – ლემანის (Lehman Brothers Holdings Inc.) გაკოტრებასაც კი დიდი გავლენა ჰქონდა მსოფლიოს ეკონომიკაზე. ამის გათვალისწინებით, ამერიკელმა პოლიტიკოსებმა დიდი ყურადღებით უნდა ადევნონ თვალი ევროზონის ეკონომიკას. როგორც 2008 წელს, აშშ-ს ფინანსური ბაზრის ვარდნამ იმოქმედა მთელი მსოფლიოს ეკონომიკაზე, ისე შეუძლია აისახოს ევროპის ფინანსური ბაზრის ვარდნა შეერთებული შტატების ფინანსურ ბაზრებზე.
მოამზადა გიორგი ჯმუხაძემ